کد مطلب:47438 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » قرآن

عبادت، از نظر قرآن كريم چه معنا و مفهومي دارد؟

عبد از نظر لغت عرب، به انساني ميگويند كه سر تا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد; ارادهاش تابع ارادة او، و خواستش تابع خواست او است. در برابر او مالك چيزي نيست، و در اطاعت او هرگز سستي به خود راه نميدهد.

بر اين اساس، عبوديت نهايت اوج تكامل يك انسان و قرب او به خدا است، و عبادت آخرين حد خضوغ و تواضع است كه به عنوان تعلق و وابستگيِ مطلق و تسليم بي قيد و شرط عابد در برابر معبود انجام ميگيرد. در حقيقت عبادت كننده با عبادت خود، نشان ميدهد كه در برابر معبود تسليم محض است، و سرنوشت خود را در دست او ميداند و اين مهمترين هدفي است كه خداوند براي رسيدن انسان به آن هدف او را خلق كرد، و به آن ميدان و علم و آگاهي داد تا با بهرهگيري از تمامي امكانات، خود را به اين هدف نزديكتر كند. خداوند متعال ميفرمايد: وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الاْ ?ًِنسَ إِلآ لِيَعْبُدُون;(ذاريات،56)، من جن و انس را نيافريدم جز براي اين كه عبادتم كنند (و از اين طريق تكامل يابند و به من نزديك شوند.

بيان چند نكته اساسي:

1. در اسلام اعمالي مانند نماز، روزه، زكات، خمس و... مقرر شده است كه، به واسطة آنها ]كه در واقع انجام آنها عبادت است[ انسان به هدف خود برسد.

2. عبادت، معناي وسيعي دارد، كه حتي فرمان برداري از شيطان يا كسان ديگر را نيز شامل ميشود حضرت ابراهيمغ به پدرش ميگويد: إِذْ قَالَ لاِ ?َبِيهِ يَـََّأَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لاَيَسْمَعُ وَ لاَيُبْصِرُ وَ لاَيُغْنِي عَنكَ شَيْ ?‹ًا;(مريم،42) هنگامي كه به پدرش گفت: اي پدر! چرا چيزي را پرستش ميكني كه نميشنود و نميبيند و هيچ مشكلي را از تو حل نميكند؟!.

يَـََّأَبَتِ لاَتَعْبُدِ الشَّيْطَـَنَ إِنَّ الشَّيْطَـَنَ كَانَ لِلرَّحْمَـَنِ عَصِيًّا;(مريم،44) اي پدر! شيطان را پرستش مكن كه شيطان نسبت به خداوند رحمن عصيان گر بود.

البته پيدا است كه منظور از عبادت در اين جا، عبادت به معناي سجده كردن، نماز خواندن و روزه گرفتن براي شيطان نيست; بلكه به معناي اطاعت و پيروي فرمان است كه اين خود يك نوع از عبادت محسوب ميشود.

معناي عبادت و پرستش آن قدر وسيع است كه حتي گوش دادن به سخن كسي به قصد عمل كردن به آن را نيز شامل ميگردد. و نيز قانون كسي را به رسميت شناختن يك نوع عبادت و پرستش او محسوب ميشود.

پيامبر اكرمميفرمايد: كسي كه به سخن سخنگوئي گوش فرا دهد (گوش دادن از روي تسليم و رضا) او را پرستش كرده، اگر اين سخن گو از سوي خدا سخن ميگويد خدا را پرستيده است، و اگر از سوي ابليس سخن ميگويد ابليس را عبادت كرده است.(اصول كافي، كليني;، ج 6، ص 434، دارالكتب الاسلامية.)

3. قرآن كريم، عبادت را زمينة دستيابي به تقوا، و تقوا متبلور در مجموعهاي از عقايد، اخلاق و اعمال صالح ميداند، كه در انسان متقي، به صورت مَلَكه در ميآيد; از اين رو، عبادت، شامل همة عبادتهاي فكري، اخلاقي و عملي ميشود كه انسان عابد را به مَلَكه برين تقوا ميرساند.

و اگر خداوند هدف از بعثت پيامبران را تثبيت يكتاپرستي و مبارزة با شرك بيان ميكند وَ لَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاًأَنِ اعْبُدُواْ اللَّهَ وَ اجْتَنِبُواْ الطَّـَغُوت;(نحل،36) در ميان هر امتي پيامبري برانگيختيم كه خدا را بپرستند و از هر معبودي جز خدا بپرهيزند. منظور، در همة ابعاد و جهات فكري، اعتقادي، اخلاقي، عملي، سياسي، اجتماعي و... است.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 244، دارالكتب الاسلامية; ج 22، ص 384ـ388; ج 13، ص 78ـ79 / تسنيم، آيت الله جوادي آملي، ج 2، ص 354; نشر اسرأ / منشور جاويد، آيت الله سبحاني، ج 2، ص 381ـ383، انتشارات توحيد.)